Istota postępowań

Postępowanie podatkowe

Postępowanie podatkowe stanowi odrębny rodzaj postępowania administracyjnego, które jest prowadzone przez organy podatkowe. Przedmiotowe postępowanie ma charakter władczej, publicznoprawnej konkretyzacji, jednostronnej stosunku prawnego z zakresu prawa podatkowego. Przepisy regulujące tą materię przewidziane są w Ordynacji podatkowej, jak również w Kodeksie postępowania administracyjnego.

Cel postępowania podatkowego

Celem postępowania podatkowego jest wymiar podatku. Przedmiotowa procedura wszczynana jest najczęściej w przypadku stwierdzenia nieprawidłowości w rozliczeniu podatkowym, który wykrywany jest podczas kontroli podatkowej bądź w przypadku uzyskania przez odpowiednie organy podatkowe wiedzy na temat nieprawidłowości w rozliczaniu konkretnego podatnika

Jak rozpoczyna się postępowania podatkowe?

Wszczęcie postępowania podatkowego następuje z urzędu lub z inicjatywy podatnika. Sposób wszczęcia postępowania podatkowego ma istotny wpływ na formalną datę wszczęcia postępowania, od której to liczone są przewidziane przez Ordynację podatkową terminy załatwienia sprawy. W przypadku wszczęcia postępowania z urzędu za datę wszczęcia postępowania uznaje się dzień doręczenia stronie postanowienia o wszczęciu postępowania. Z kolei w sytuacji gdy postępowanie wszczęto na żądanie strony jest datą wszczęcia jest dzień doręczenia żądania organowi podatkowemu. Natomiast datą wszczęcia postępowania na żądanie strony, które zostało wniesione przy użyciu środków komunikacji elektronicznej jest dzień otrzymania żądania przez organ podatkowy lub przez jednostkę informatyczną obsługującą administrację podatkową. Należy podkreślić, że również podatnik może wszcząć postępowanie podatkowe w momencie otrzymania stosownego żądania podatnika przez organ podatkowy. Idzie tu o możliwość wszczęcie postępowania podatkowego w interesie podatnika np. w sprawie o stwierdzenie nadpłaty podatku.

Strony w postępowaniu podatkowym

Stronami postępowania podatkowego są w szczególności: podatnik, płatnik, inkasent lub ich następca prawny, jak również osoby trzecie, które z uwagi na swój interes prawny żądają czynności organu podatkowego. W postępowaniu podatkowym, podatnik może działać osobiście lub przez pełnomocnika będącego osobą fizyczną, która posiada pełną zdolność do czynności prawnych. Należy podkreślić, że stroną może być również inna osoba fizyczna, osoba prawna lub jednostka organizacyjna niemająca osobowości prawnej, w sytuacji gdy zgodnie z przepisami prawa podatkowego przed powstaniem obowiązku podatkowego ciążą na niej szczególne obowiązki lub zamierza skorzystać z uprawnień wynikających z tego prawa.

Przebieg postępowania podatkowego

Procedurę podatkową składa się z kilku faz postępowania:

Postępowanie podatkowe ma na celu wymiar podatku. Organ podatkowy zobowiązany jest w trakcie postępowania ustalić okoliczności uzasadniające wymierzenie i następnie ściągnięcie podatku.


Podatnik ma prawo brać czynny udział w postępowaniu dowodowym w szczególności podatnik może: wnioskować o przeprowadzenie dowodów z przesłuchania świadków, z dokumentów, opinii biegłego, oględzin, o oraz brać udział w trakcie ich przeprowadzania. Istotne jest również, że w ramach postępowania podatkowego organ podatkowy może także przeprowadzać badanie ksiąg.


Istotne jest również, że podatnik ma prawo wglądu do akt sprawy na każdym etapie postępowania. Jest on uprawniony do żądania sporządzenie kopii lub odpisu tych akt. Przed wydaniem decyzji organ podatkowy jest zobowiązany do wyznaczenia podatnikowi 7-dniowego terminu na wypowiedzenie się w sprawie zebranego materiału dowodowego.


Każda czynność dokonywana przez przedstawicieli organu podatkowego jest ewidencjonowana. Czynności mające istotne znaczenie dla rozstrzygnięcia dokumentuje się w formie protokołów lub adnotacji .


Postanowienia wydawane są w toku postępowania. Postanowienia dotyczą poszczególnych kwestii wynikłych w trakcie postępowania, jednak co do zasady nie rozstrzygają o istocie sprawy. O istocie sprawy organy podatkowe rozstrzygają w formie decyzji administracyjnych.

Zakończenie postępowania podatkowego

W postępowaniach podatkowych przewidziana jest zasada dwuinstancyjności. Decyzja wydana w pierwszej instancji może być zaskarżona do organu wyższej instancji. Terminowo wniesione odwołanie do organu drugiej instancji powoduje, że postępowanie podatkowe toczy się nadal do czasu wydania decyzji ostatecznej przez organ podatkowy wyższej instancji.


Decyzja organu podatkowego staje się ostateczna i kończy postępowanie podatkowe w sytuacji gdy podatnik się od niej nie odwoła.


Należy również zwrócić uwagę na fakt, że postępowanie podatkowe może się również zakończyć decyzją o umorzeniu postępowania w związku z zaistnieniem przedawnienia, gdy stało się ono bezprzedmiotowe.

Środki odwoławcze

Odwołanie od decyzji organu pierwszej instancji wnosi się do organu odwoławczego za pośrednictwem organu, który wydał przedmiotową decyzję. Termin na wniesienie odwołania wynosi 14 dni od dnia doręczenia decyzji podatnikowi lub ustanowionemu pełnomocnikowi.


Przez organy odwoławcze należy rozumieć organy podatkowe wyższego stopnia. Dla decyzji wydanych przez naczelnika urzędu skarbowego organem odwoławczym będzie dyrektor izby skarbowej. Od decyzji wydanych przez naczelnika urzędu celnego odwołania należy wnosić do dyrektora izby celnej. Z kolei organem odwoławczym od decyzji wójta, burmistrza (prezydenta miasta), starosty albo marszałka województwa jest samorządowe kolegium odwoławcze.


Organ odwoławczy rozstrzyga w sprawie, co do zasady w formie decyzji administracyjnej. Decyzja ta jest decyzją ostateczną, a co za tym idzie podlega ona wykonaniu, chyba że jej wykonanie zostało wstrzymane.


Należy pamiętać, że od decyzji ostatecznej można wnieść skargę do wojewódzkiego sądu administracyjnego. Postępowanie sądowe jest dwuinstancyjne. Z kolei od wyroku wojewódzkiego sądu administracyjnego podatnikowi przysługuje skarga kasacyjna do Naczelnego Sądu Administracyjnego.